(Кон „Витезите на лесната девојка“, по драмската предлошка на Корнелија Голи и Тамаш Олах во режија на Андраш Урбан и во продукција на театарот Деже Костолањи од Суботица. Гл. улоги: Тимеа Филеп, Андреа Веребеш, Дина Дедовиќ Томиќ, Бланка Хорват, Габор Месарош, Борис Кучов и Давид Бубош)
Каде се актерските сензибилитети надвор од сцената и кои се патеките на нивните радости и страдања, лаги и измами? „Витезите на лесната девојка“ е на некој начин инспирирана од оперетскиот стил, но е вовлечена во темните пештери на несфатеноста на актерската професија низ фарсичните изразни отрови кои заедно со лелеавата драматургија креираат претстава со мошне духовита димензија, но и со извесна горчина дека сепак актерскиот живот е збир од неизвесности и тензии. Започнувајќи со актерскиот синдикат, режијата на Андраш Урбан се раширува во многу сегменти од општеството, но низ оперетски израз кој не сме го виделе во некои други негови режии. „Витезите на лесната девојка“ е инспирација за една сокриена фарсичност која совршено добро легнува на тој оперетски израз, но е и одличен простор за актерската компактност која за оваа претстава е и тоа како важна. Тоа значи дека Урбан не завлегува во диференцирање на персоналитети, како што е и негов режисерски обичај, туку на комплекс од ситуации кои ги поврзува органиката на драматургијата која со својата флуидност дозволува продуктивни импровизации правејќи ја симпатична и многу духовита.
Она што најмногу го свртува вниманието е цикличната иронија која не поштедува никого, но и пародискиот аспект во оперетскиот израз. Урбан е режисер кој секогаш ги жртвува ликовите за сметка на пораката и острите критики, но е и режисер кој понекогаш донесува некој нов израз каков што е оваа фарсична верзија на оперетата. Дали актерските проблеми, нивниот општествен и социјален статус се главните рамки низ кои поминува оваа „фарсична оперета“ и колку е тоа релевантно имајќи го во обѕир тоа дека актерите во оваа претстава се повеќе дел од концептот отколку ликови од извесна драматургија? Да, актерскиот бунт и образложението дека нивниот социјален живот е сведен на многу ниски гранки е почетна точка што не воведува во режисерката, прво експликација, а потоа инсценација и тоа станува легитимно најмногу кога се прекинуваат оперетските парчиња враќајќи ги актерите на нивниот „вистински“ проблем. Но, во оваа концепција (која би рекол дека е доста мудро водена) вистинскиот проблем е долготрајниот третман на актерите и идната индолентност на општството кон нив. Се чини дека токму затоа во режијата се приоѓа кон оперетскиот израз. Затоа што и персифлажата и фарсата се театарски израз кој ги извелкуваат ирониските аспекти, а оперетата е жанр/механизам од чијашто содржина се говори за лошиот театар и комерцијализираноста. Таа легитимност Урбан ја врамува во еден многу специфичен режисерски ракопис кој иако многу се разликува од сите негови други претстави е театарски јазик кој е сосема релевантен.
Кога сме кај актерската игра мора да се потенцира дека сите седум актери и актерки функционираат како едно тело. Нивните актерски сензибилитети се посветни на темата и проблемот на претставата, па во јадрото на нивните становишта како актери и во кореографските пасажи се крие и фарсичниот акспект на целиот овој проект. Тимеа Филеп, Андреа Веребеш, Дина Дедовиќ Томиќ, Бланка Хорват, Габор Месарош, Борис Кучов и Давид Бубош многу храбро, со целата своја креативност и одличната моќ за импровизација зборуваат за се она што значи несфатеност на актерската личност во сите општествени формации, не само во оваа. Нивната консеквентност и симбиотичната игра прават оваа претстава да звучи многу оригинално, додека нивниот актерски сензибилитет прави тие сепак да делуваат како различни прсоналитети. Тимеа Филеп раскошно ја отворила кореографската потцртаност на сите ликови така што и во таа смисла овие актери делуваат импозантно. Актерот со актерските средства говори за несогледливоста на своите статусни симболи од страна на општетството и тоа во оваа претстава делува мошне импактно, а актерската игра станува незаборавна.
Еден од најитересните сегменти во оваа претстава е музиката на Арпад Серда која е пишувана во оперетски стил, но со силен современ ангажман, така што сите музички партии стануваат многу важно врзно ткиво на пораката што оваа претстава ја испраќа. Костимографијата на Марија Сремац се движи од современиот начин на мислење кој подразбира дури и приватно костимирани актери па се до историските колоритни костими кои го потенцираат раскошот на боите на класиката, со мала поместеност во духот на фарсичноста. Празната сцена која повремено е поддржана со неколку големи оперни кулиси е сценографско решение на самиот режисер, а како што кажавме погоре кореографијата на актерката Тимеа Филеп говори за оригиналноста на актерскиот израз кој многу често има висока амплитуда на опишување и делување.
„Витезите на лесната девојка“ е фарсична оперетка која никогаш нема да биде забавна претстава. И тоа е нејзиниот најголем квалитет. Она што во нас како публика побудило интенција за смеа и аплауз е далеку испратената порака дека актерите се уметници и час поскоро треба да бидат третирани како такви. Дека не знаат да играат фудбал, дека не можат да бидат политичари и дека не знаат да продаваат никакви продукти освен својот талент и својот артизам.
Рецензија на Сашо Огненовски
(Кон „Три сестри“ од Антон Павлович Чехов во режија на Разван Мурешан во продукција на Народниот театар од Клуж Напока, Романија. Главни улоги: Ирина Винце, Санциана Тарца, Дијана Булуга, Космин Станила, Максим Мирон) На самиот почеток од дваесеттиот век, Антон Павловвич Чехов ја подарува на светот неговата претпоследна пиеса, „Три сестри“, пиеса густа со текст,…
Романот „Вистинита но не многу веројатна историја за семејството Пустополски за куќата покрај Вардар и за четирите прстени“ од академик Влада Урошевиќ (1934, Скопје) ја доби наградата „Роман на годината“ за 2022, која што ја доделува Фондацијата „Славко Јаневски“. Романот е седми поо ред на овој автор, во издание на „Арс Либрис“, дел од „Арс Ламина…
(Кон претставата „Сите сме птици“ во режија на Слободан Унковски, во продукција на Македонскиот народен театар од Скопје. Главни улоги: Дамјан Цветановски, Сара Климоска, Ѕвездана Ангеловска, Николина Кујача, Никола Ристановски) Важди Муавад е драмски автор кој пишува за апатридите чија припадност секогаш е прашање на идентитетската флуктуалност. Како либански емигрант тој во целата своја библиографија…
На деветти март, четврток, во Музејот на современа уметност, ќе се отвори изложбата „Пејзаж на вознемиреност (култура и уметност за идното коегзистирање со еколошките кризи и климатски промени)“, посветена на климатските состојби и еколошки предизвици. Пејзажот на вознемиреност се однесува на промените во животната средина, коишто генерираат ургентни состојби преку екстремните временски услови, губење на биодиверзитетот, девастираната животна средина, неконтролирани…
(Кон претставата „Рехниц – ангелот на уништувањето“ од Елфриде Јелинек во режија на Сабине Митерекер и во копродукција на Сараевскиот воен театар „Сартр“ со Хрватскиот народен театар во Мостар. Главни улоги: Селма Алиспахиќ, Јелена Кордиќ Курет, Џана Џаниќ, Сеад Пандур и Дражен Павловиќ) На 25 март 1945 година, на забавата на грофицата Маргит од Бетијани,…
(Кон претставата „Народен непријател“ од Хенрик Ибзен во режија на Нина Николиќ во продукција на Македонскиот народен театар – Скопје. Главни улоги: Никола Ристановски, Ѕвездана Ангеловска, Благој Веселинов, Дарја Ризова, Сашка Димитровска) Ибзеновиот драмски опус е еден од оние што најконкретно кореспондира со денешното време. И „Нора“, и „Хеда Габлер“, а еве и „Народниот непријател“…
Жири-комисијата за наградата „Роман на годината“ за 2022 година, што ја доделува Фондацијата за унапредување и промоција на културните вреднисти „Славко Јаневски“, во состав: Симона Јованоска (минатогодишен лауреатка и претседателка на Комисијата), Гоце Ристовски, Илир Ајдини, Сашо Кокаланов и Катерина Богоева (претставник на Фондацијата „Славко Јаневски“), во втората селекција одбра десет романи што останаа во…
Деновиве е објавено електронското издание на книгата, Кон-текстот: дигитални осврти (македонската книжевност во првите две децении на дваесет и првиот век). Книгата е резултат на истражувањето на дипломирани и тековни студенти на Филолошкиот факултет „Блаже Конески“ при УКИМ – Скопје, во соработка со професорката Калина Малеска, како уредничка на книгата. Авторите и авторките на поглавјата…
